Leverkusen - Hitdorf (DE), R.K.-Kirche,

G.M. Holdich, (ca. 1872/1891)

[o] = nieuw (reconstructie), [o] = nieuw (toevoeging)

Swell to Great, Swell to Choir, Choir to Great, Swell Octave,

Great to Pedal, Swell to Pedal, Choir to Pedal

De oorspronkelijke bouwer van het te Leverkusen-Hitdorf geplaatste

instrument, George Maydwell Holdich (1816-1896), studeerde

aanvankelijk medicijnen in Cambridge. Hij koos echter een andere
weg, en ging in de leer bij orgelbouwer J. C. Bishop.

In 1837 startte hij op 21-jarige leeftijd een eigen bedrijf. Hij bouwde

aanvankelijk vooral kleinere instrumenten in dorpskerken. In het derde

kwart van de negentiende eeuw was hij echter ook verantwoordelijk

voor een aantal grote instumenten, waaronder een “cathedral organ”

(Lichfield, 1861).

In een tijd dat de orgelbouw in Engeland zich volop ontwikkelde, droeg het werk van Holdich conservatieve kenmerken. De klankopbouw bleef geïnspireerd door klassieke uitgangspunten.

Tot in zijn laatste orgels bleef Holdich altijd een afzonderlijke Tierce disponeren, waar dit na 1820 in Engeland niet meer gebruikelijk was.

Een andere bijzonderheid is het regelmatig disponeren van twee Dulciana’s (gebruikelijk was één Dulciana op het Choir of het Great). Daarnaast is er de “Diaocton”, de door Holdich zo genoemde “octave coupler”, die hij introduceerde in 1843. Deze octaafkoppel werkte over het hele manuaal, doordat windlade en pijpwerk met een extra octaaf waren uitgebreid.

In 1887 publiceerde Holdich een pamflet, ter gelegenheid van zijn 50-jarig jubileum als orgelbouwer. Hierin wordt het aantal van 455 orgels vermeld die in die 50 jaar door Holdich zijn gebouwd. De lijst is incompleet, en wordt besloten met de woorden besides many others.

Over de geschiedenis van het Holdich-orgel dat nu in Leverkusen staat, is helaas weinig met zekerheid bekend. Het instrument wordt genoemd in het pamflet uit 1887, maar komt niet voor in een pamflet uit 1871. De kerk waarin het stond, St. Paul’s Church, Chiswick, London, is gebouwd omstreeks 1872. Daar op stukken krantenpapier die waren gebruikt om loszittende stoppen op te vullen, het jaartal 1872 is gevonden, is het waarschijnlijk dat het orgel is gebouwd in 1872, als tweemanualig instrument. Op basis van de nog aanwezige windladen uit 1872 heeft het orgel waarschijnlijk de volgende dispositie gehad:

*) 12 pipes transmitted from Double Diapason

De luiken van het Swell bevonden zich oorspronkelijk aan de achterzijde van het orgel. Het is onbekend wat daar de reden van geweest kan zijn.

In 1891 is het orgel uitgebreid tot een 3-manualig instrument. Er is een nieuwe hoofdlade gemaakt (het jaartal 1891 is in deze lade gevonden), die pneumatisch werd bediend. De oude Great-lade is opnieuw gebruikt, maar nu voor het Choir. De exacte dispositie van 1891 is niet bekend. Wel bekend is de dispositie zoals deze door de dispositieverzamelaar Andrew Freeman op 16 februari 1940 is opgetekend. Deze was als volgt:

Bouwjaar: 1872

   Leverkusen/Hitdorf (DE), 2002

Het orgel stond opgesteld aan de noordzijde van het koor. De Swell-lade en de Great-lade stonden op hetzelfde niveau, dus achter elkaar met een stemgang ertussen. De swell-luiken zijn vermoedelijk in 1891 verplaatst naar de voorzijde van de zwelkast. De volgorde van het pijpwerk werd hierdoor ongebruikelijk: de twee tongwerken stonden nu achterin, en het grotere pijpwerk stond vanaf nu voorin, direct achter de luiken. De Choir-lade was opgesteld in de onderkas, achter de manualen, en klonk daardoor als een echoklavier. Het orgel was gedeeltelijk ingebouwd in een podium, waardoor de manualen zeer hoog in het bokwerk lagen.

Dit was de situatie zoals ze werd aangetroffen in november 1993, toen het orgel werd gedemonteerd door de firma Feenstra. Het front is bij die gelegenheid in de kerk achtergebleven. Met name van het Great was al het hogere pijpwerk verdwenen, doordat in de kerk inmiddels een electronisch orgel was geïnstalleerd. De luidsprekers had men in het Holdich-orgel geplaatst.

Bij de restauratie/reconstructie in 2000/2001 is er naar gestreefd het bestaande materiaal zo goed mogelijk te conserveren, en de reconstructies zoveel mogelijk in Holdich-stijl te maken. Een tweede uitgangspunt was de bestaande kerkruimte en de functie die het instrument zou gaan krijgen. Vanuit die functie is bijvoorbeeld het Choir niet teruggeplaatst in de onderkas, maar uitgevoerd als rugwerk. En voor de vormgeving van de nieuwe kassen is een bestaand orgel van William Hill (St. Mary-at-Hill, London, 1848) als voorbeeld genomen, passend bij de neoromaanse kerk te Leverkusen-Hitdorf. Bovendien is, voor het vergroten van de gebruiksmogelijkheden, het pedaal uitgebreid tot zes stemmen. Vijf daarvan staan op nieuwe laden ter weerszijde van de Great-lade. De Open Diapason 16 ft staat op een eigen, eveneens nieuwe lade achter het orgel.  De Great-lade uit 1891 is niet opnieuw gebruikt. In plaats daarvan is een nieuwe en grotere lade gemaakt, in stijl en factuur van de de laden uit 1872. De Swell-lade ligt op het nieuwe bokwerk nu boven de Great-lade, direct achter het front. Windkanalen en mechanieken zijn grootendeels nieuw gemaakt. De bijpassende balustrade is eveneens nieuw gemaakt.

Een opname van dit orgel is hier te beluisteren.